Het verhaal gaat dat mijn ouders een munt hebben opgegooid om te beslissen hoe ik zou gaan heten. Mijn moeder ging voor renate, mijn vader voor Ellen.
““What’s in a name?”
”Nothing, really! But until you really get that, It could be everything!””
Als klein kind leerde ik door een sprookje dat de prachtige naam Regina, Koningin betekende. Omdat mijn naam ook met ‘Re’ begon, vond ik het dan ook teleurstellend om van mijn moeder te horen dat ze dacht dat Renate ‘zoiets-als-de-wedergeborene’ betekende.
Het waren de vroege jaren tachtig, dus op mijn iPad, smartphone of laptop kon ik niet checken of de twijfelachtige ‘zoiets-als-de-wedergeborene’ wel juist was. Duidelijk was wel dat mijn fascinatie voor betekenis van namen en woorden al vroeg werd geboren.
Deze interesse voor mijn eigen naam en zijn twijfelachtige betekenis maakte gaandeweg plaats voor interesse in mooie woorden en inspirerende teksten, die in het pre-email-tijdperk tot mij kwamen via de wenskaarten van familie die in het buitenland woonden.
Gefeliciteerd
Waar familie en vrienden in Nederland zich er eenvoudig vanaf leken te maken met het sturen van ‘leuke’ verjaardagskaarten, die aan de binnenkant werden ‘gepersonaliseerd’ door de felicitatie op de voorzijde in net iets andere bewoordingen te herhalen, kreeg ik uit Z-O Azie, Schotland en Australië boodschappen zoals:
Happy birthday!
The nicest way to celebrate whenever it's your birthday, is to celebrate yourself, not just the day. Congratulate yourself for all the things that you have accomplished for being the fine person that you are, for bravely facing problems and resolving them so well.
Compliment yourself for being capable and caring for doing what was right for you and right for others too. Congratulate yourself for being someone very special...
and celebrate the whole year through.
(by Anne Marie Trechslin / American Greetings)
Stolz
Toen wij als gezin in de zomervakantie van 1986 voor het eerst naar familie in Kuala Lumpur afreisden, hadden ze me dan ook gerust in mijn eentje achter kunnen laten op de kaartenafdeling van één van de enorme shopping malls die we daar aandeden. Het was weliswaar het oosten, maar aan de verwestersing zoals je die in de shopping malls in Singapore en Kuala Lumpur toen al aantrof, kan menig westers land ook vandaag maar nauwelijks tippen.
Het was vast op zo’n zelfde plek - al weet ik niet meer waar of wanneer - dat ik ineens een kaart vond met daarop mijn naam én het in het Duits geformuleerde antwoord dat ik stiekem niet had willen vinden:
Renate
Lateinischer Name ‘Die Wiedergeborene’ von röm ‘Renata’.
Sie hat eine optimistische, frohliche Art, mit der sie schnell die Sympathien ihrer Mitmensen gewinnt. Sie arbeitet gerne und viel. Durch ihre charmante, intelligente Art Probleme zu lösen, ist sie sehr erfolgreich im Beruf. Aud den Namen Renate kann man stolz sein.
Mijn moeder had gelijk. En wat mijn vader hier van vond, daar hoefde ik maar naar te raden: bijbelse termen zoals ‘wedergeboorte’ waren door mensen opgetekende verzinsels. Volgens zijn zeggen bestond er geen God en was de wedergeboorte - die in de bijbel staat beschreven als: ‘Een totale toewijding van de mens aan God door Diens genade’ - kletskoek.
Ik sprak als puberende tiener niet heel veel met mijn vader, die zijn geluk en zegen vooral zocht in het sehr gerne und viel arbeiten. Wat later zou bevestigen dat de appel inderdaad niet ver van de boom valt.
Ellen
Toen ik op een dag vroeg waarom ik maar één voornaam had en niet zoals hij drie, waaruit je in mijn kinderlijke optiek dan de leukste zou kunnen kiezen, vertelde hij me weer over de geloofsgeschiedenis van de familie en dat er dus geen aanleiding was tot het verzinnen van doopnamen. Maar hij vertelde me óók dat mijn moeder en hij ieder een ándere naam voor mij in petto hadden: “Je moeder vond Renate leuk, ik vond Ellen leuker. We hebben getost en zij heeft gewonnen.” De ogenschijnlijke achteloosheid waarmee ze tot mijn naam waren gekomen vond ik treffend en vooral onbegrijpelijk. Dat we ons witte konijn ‘Witje’ noemden, thát made sense!
Fast-forward naar het recente verleden van 2020, toen ik voor mijn website RRAL9010.com zocht naar een ‘naam’ en duiding van mijn eerste serie kunstwerken, kwam ik op: ‘Radical Renaissance’. Ik schreef hierover:
Je zou het ook een ‘midlifecrisis’ kunnen noemen, of een ‘beginnend ontwaken’. Het label maakt niet uit. Als fase die in 2014 werd ingezet had het wel degelijk iets weg van de wedergeboorte zoals we die tussen 1400 en 1600 in onze cultuurgeschiedenis hebben beleefd. Want ook in mijn leven vonden revoluties plaats op intellectueel en spiritueel vlak, diverse sociale en politieke verschuivingen, grote ontdekkingsreizen én allerhande artistieke ontwikkelingen zoals de Renaissance die ook gekend heeft.
Zie: RRAL9010.com/radical-renaissance Ook niet onbelangrijk was dat de woorden lekker allitereerden en bovendien matchten met mijn initialen…
Moed
Op vergelijkbare wijze stuitte ik twee jaar later, tijdens het onderzoeken van de thema’s angst en moed op de uitspraak van koningin van de kwetsbaarheid: Brené Brown, die 20 jaar lang studie heeft verricht naar moed, kwetsbaarheid, schaamte en empathie, dat ze een dochter heeft die Ellen heet. En ook dat ze die dochter Ellen heeft genoemd, omdat het ‘moed’ betekent.
“Het Oud-engelse woord ‘ellen’ (ook gespeld als ‘ællen’ of ‘ællan’) verwees naar een kwaliteit of eigenschap die te maken had met moed, kracht of bekwaamheid. ”
Je kunt je afvragen wat het waard is, en ook óf het wat waard is, om te weten wat de door mensen bedachte namen en woorden betekenen. Een feit is dat het makkelijker leven is een samenleving waarin we dezelfde taal spreken en elkaar verstaan. Net zoals we het een ‘goed teken’ vinden als we in een prille liefdesrelatie ‘elkaars zinnen afmaken’ en ‘goede interne communicatie’ zorgt voor een gunstiger werkklimaat.
‘Het woord’ en onze persoonlijke of groepsinterpretatie daarvan, is ook net zo makkelijk een reden tot moord en doodslag wanneer ‘mijn (interpretatie van) God’ een andere lijkt te zijn dan ‘jouw (interpretatie van) God’. Ook komen we nog steeds gruwelijk in de problemen wanneer mijn woord ‘liefde’ zich richt tot degene die jij ‘mijn liefde noemt’.
met ællen
Betekenis, interpretatie en perspectief make a heaven-hell of a difference, letterlijk en figuurlijk, als het op de woorden aankomt waarin mensen denken, dromen, voelen en doen.
In deze specifieke blog heb ik uiteen willen zetten waar de naam Ellen vandaan komt, omdat ik ‘m aanvankelijk wilde gebruiken als pseudoniem voor deze blog, die van ‘Renate’ vraagt om recht uit la coeur (hart) te schrijven. Dus mét courage, moed of ællen en niet verschuilend achter de een of andere mooie naam, titel, functie of wat dan ook.
In plaats van Ellen als pseudoniem, komt ‘ze’ in mijn schrijfsels terug als personificatie van moed, tot wie ik sommige van mijn schrijfsels richt. Dit mij richten tot moed, klinkt alsof ik mij wendt tot een soort orakel buiten mijzelf. Alsof ik naar moed toe aan het schrijven ben. Dat is inderdaad hoe ook ik het geleerd heb. Ik zeg niet dat je moed niet zult bereiken als je er keihard je best voor doet om het te trainen. Maar vertrekken vanuit moed - het gericht zijn als of tot moed - kan ook. En omdat ik liever lui ben dan moe, spreekt de directe benadering, die bovendien vrij(er) is van ego-ballast, mij meer aan dan de omweg.