Op een onbewaakt moment troffen Ramana’s analogie voor Zelfonderzoek ‘The besieged fortress’ en Rumi’s gedicht ‘The Guesthouse’ elkaar op het dorpsplein van mijn gedachten en ontstond een nieuw gedicht.
EEN ECHT BOEK
Een aantal maanden geleden besloot ik de tip van Hans Laurentius maar eens ter harte te nemen: “Lees een écht boek, eentje van papier!”. Tot dan had ik zijn boeken als e-book gekocht, want ik las nu eenmaal digitaal. Niet alleen nemen e-books geen fysieke ruimte in beslag, ik vond het ook handig dat ik de letters kon vergroten en maar één duim hoefde te verroeren om naar de volgende pagina te gaan. Bovendien kon ik woorden die ik niet begreep snel online opzoeken en eenvoudig delen onderstrepen die ik belangrijk vond. Last but not least: een boek downloaden was goedkoper én beter voor het milieu. Toch?
Dit e-readen, dat decennialang vooral plaatsvond voor-het-slapengaan was het laatste jaar ongemerkt overgegaan in lezen-na-het-opstaan. De manier waarop ik las, was niet veranderd. Dacht ik. Maar bij nader inzien is er wel degelijk iets verschoven op dat vlak. Hoe graag ik wil pleiten voor het tegendeel: ik maakte me schuldig aan het consumeren van boeken. Weliswaar geen misdaad in de zin van flutromannetjes maar toch: een salade van Mc Donald’s is ook nog steeds fastfood.
De laatste tijd neemt dit lezen eerder de vorm aan van bestuderen, dan consumeren. Meer work dan pleasure zou je kunnen zeggen. En daarmee ook meer op-nemen dan op-zoeken.
Enfin. Die bewuste ochtend dat ik een laatste e-book van Hans uitlas en hongerig op zoek ging naar ‘dan-maar-artikelen’ van zijn hand, vond ik op zijn website de (gratis!) pdf: ‘Een herfst vol satsangs’. Ik besloot het te printen. Elke dag zoveel pagina’s als ik dacht op te moeten nemen zodat wat ik las ook kon indalen.
En inderdaad, dit lezen van papier - inclusief de handelingen die ik ervoor moest verrichten - én het maken van aantekeningen naast de zinnen die me troffen, brachten mij als lezer in een meer aandachtige, ontvankelijke staat. Er ontstond meer focus alleen al doordat deze vorm gepaard ging met minder comfort. En ik ervoer meer eerbied voor het geschrevene. Het waren uiterst subtiele veranderingen in mijn lezen, maar wel wezenlijke verschillen, die me gezien de aard van de inhoud dan ook niet verbazen.
OVER ZELFONDERZOEK
Dat printen, twee pagina’s op 1 A4 liggend (want duurzaam) verliep, net als het lezen zelf, niet elke dag even soepel en sereen. Op een bepaald moment printte het apparaat alleen enkele pagina’s staand. Niet-twee liggend.
Dat de hele non-dualiteitsleer zich in dat moment voor het blote oog openbaarde, zag ik niet.
Nadat ik de stapel papier had uitgelezen, wist ik een aantal weken niet zo goed wat ik ermee moest doen. Ik had geen boekenkast meer en al helemaal geen ‘systeem’ paraat voor het herbergen van losbladige printsels. En de woorden van Hans weggooien? Geen haar op mijn hoofd die daar aan durft te denken. Ik besloot het tot nadere inspiratie op op het kastje naast mijn printer te laten rusten. Nog even controlerend of alles op de goede volgorde lag, viel mijn oog op één van de ‘verkeerd’ geprinte pagina’s en wel die ene zonder tweede: ‘Over zelfonderzoek’.
Interessant. Toen ik het hoofdstuk las, kon ik me niet herinneren dat ik het had gelezen. Wél herinnerde ik me dat de strekking verdacht veel leek op wat ik broer D een dag eerder had verteld.
Hij had last van een drukke geest en vroeg of ik dat ook nog wel eens had en hoe ik daarmee omging. Ik vertelde hem dat ik mijn drukke geest beschouw alsof het een dorp is. In dit ‘Renate-dorp’ zijn mijn gedachten de dorpelingen. Op een goede dag zijn ze als groepjes kerkgangers op een zondag in Opperdoes. Op een slechte dag staan ze met z’n allen vast in de maandagochtendspits op de ring Amsterdam… Ik herken de gedachten als dorpelingen die ik op straat tegen kom: “Hé, jij bent er zeker eentje van die!”, “Ach, daar heb je haar weer!”, “Jee, jou heb ik lang niet gezien!” en dan loop ik door. Heel a-sociaal.
Op dit A4-tje getiteld ‘Over zelfonderzoek’ brengt Hans de woorden van Annamalai Swami, een leerling van Ramana Maharshi, die een vraagsteller antwoordt geeft op de vraag:
“WAT IS DE JUISTE MANIER OM ZELFONDERZOEK TE DOEN?”
Annamalei Swami antwoordt: “Smoor opkomende gedachten in de kiem zo gauw ze verschijnen, door te onderzoeken: ‘In wie komt deze gedachte op?’ Wat maakt het uit als er veel gedachten blijven opkomen? Onderzoek hun oorsprong of vind uit wie de gedachten heeft en vroeg of laat zal de stroom van gedachten stoppen. Dit is hoe zelfonderzoek beoefend zou moeten worden.
Wanneer Bhagavan hierover sprak, gebruikte hij soms de analogie van een belegerd fort. Indien men systematisch alle ingangen van zo’n fort afsluit en vervolgens de bewoners een voor een oppakt op het moment dat ze naar buiten proberen te komen, zal het fort vroeg of laat leeg raken. Bhagavan zei dat we dezelfde strategie dienen toe te passen op het denken.”
Ik heb het A4-tje opgehangen op het prikbord in de woonkamer, zoals ze vroeger de galg op het dorpsplein lieten staan als afschrikmiddel. En het werkt. Zelfs beter dan mijn tot dan toe a-sociale, maar nog steeds brave aanpak van mijn gedachten.
Toen mijn blik er vanmorgen weer langs schoot, viel de gedachte aan Rumi plotseling binnen: The Mystic Poet of Love and Enlightenment. Een poos hing zijn gedicht: ‘The Guesthouse’ op de plek waar nu gesproken wordt over ‘Het Belegerde Fort’.
Deze moedige gedachte aan de liefdevolle Rumi, leek zich niks aan te trekken van mijn blik op de illusoire galg. Sterker, hij beklom het schavot alsof hij op een zeepkist ging staan om zijn ideeën te delen.
“Smoor opkomende gedachten in de kiem zo gauw ze verschijnen, door te onderzoeken: ‘In wie komt deze gedachte op?’”
Nieuwsgierig naar wat hij te vertellen had, verzamelden allerlei gedachten zich om hem heen en lieten ze hem z’n verhaal vertellen, dat achter mijn laptop uitmondde in een mengsel van de analogie van Ramana en het gedicht van Rumi en een vleugje Renate:
Het belegerde fort
Dit ‘ik’ is een belegerd fort
Elk moment probeert er één te ontsnappen
Een vreugde, een depressie, een angst
Gevangen echo’s van voorbije levens schreeuwen ieder om het hardst
Zie wat ze zijn en trek je onmiddellijke zwaard!
Zelfs al vormen ze een menigte van wanhoop, die smeekt om je genade
Houd stand en laat er geen ontglippen
De weerzin, de trek en de gezelligheid
Sluit ze op en ontneem ze hun dagelijks brood
Wees scherp bij twijfel in wie ze verschijnen
Je volle aandacht doet ze één voor één verdwijnen.