Brief van mijn vader, di 5 sep 2023, 06:57
Lieve Renate,
Ik heb je filmpje bekeken en inderdaad: leerzaam en de moeite waard. De goede man is waarschijnlijk al lang dood, maar alles wat hij aansnijdt is nog steeds erg actueel en misschien wel tijdloos? Zoals hij over tijd spreekt (past, present and future) is natuurlijk helemaal waar. Ze zeggen wel eens ‘tijd heelt alle wonden’. En ook dat is in zekere zin wel waar, doch sommige wonden helen nooit, dus ook die uitspraak is betrekkelijk. Ik realiseerde mij dat, toen hij deze toespraak hield in 1985, ons gezin nog compleet was en er geen aanleiding was om te vermoeden dat het ooit zou veranderen.
Dus, hoe heeft dit dan kunnen gebeuren? Dat heb ik mij vaak afgevraagd.
Alles is tijd gerelateerd, zoals onze vriend dat verwoordt, en de tijd was er toen kennelijk rijp voor om het te laten gebeuren.
Zoals ik al eerder heb beschreven, was het achteraf voor beide partijen beter. Dus ook voor mij. Gezien de verandering in zeer zeker mijn leven en ik hoop ook in het leven van je moeder?
Of het voor jou en D. goed geweest is, meen ik nog te moeten betwijfelen?
Had alles anders gelopen als de scheiding niet had plaats gevonden? We zullen het nooit weten. Als ik achteraf zie hoe het jullie (jou en D. ) gevormd heeft, heb ik mijn twijfels? Maar voor mij persoonlijk heeft het een hele nieuwe horizon verstrekt, die ik anders nooit had gezien. Dan had ik waarschijnlijk nog in de Opperdoezer klei zitten wroeten, haha.
Dat was even een stukje over de 'Past'.
De 'Present' is dus zoals het er nu uitziet, met alle randverschijnselen er om heen, die ons leven nu beïnvloeden. Een wereld die sterk aan het veranderen is en ook jouw dagelijks leven zal beïnvloeden. Alles wordt duurder en dat gaat niet meer veranderen. Het klimaat over de hele wereld hebben we aardig verziekt en zal ook niet meer verbeteren als we niet bereid zijn drastische maatregelen te nemen? En die maatregelen kosten gigantisch veel geld. En alles is al zo duur. Dus gaat het waarschijnlijk ook niet gebeuren.
Ik heb nooit begrepen waarom jij niet in de politiek zou willen stappen. Je hebt er denk ik zeker talent voor. Zeker als ik zie welke onnozelingen er wel in zijn gestapt.
De politiek is de manier om zaken te veranderen, alleen samen verander je iets, kijk maar naar Caroline, wie had 5 jaar geleden nog van haar gehoord? Niet dat zij mij aanspreekt, ik zit meer op de Omtzicht-tour.
Over het heden gesproken, het hele politieke landschap is aan het veranderen, dus het zal mij benieuwen hoe er in november gekozen gaat worden. Je kunt natuurlijk zeggen met de politiek bemoei ik mij niet, maar de politiek bemoeit zich wel met jou. Ze gaan alle problemen die er zijn en nog aankomen natuurlijk niet oplossen, maar Armoede, Klimaat, Opleiding en Medische Zorg, zijn toch wel zaken die de nodige aandacht verdienen.
Dan nog even kort over 'The Future' die is natuurlijk heel moeilijk voorspelbaar. Toch zijn er bepaalde zekerheden die niet te vermijden zijn en ons, en met name jullie leven, gaan beïnvloeden. Zoals een oorlog in Oekraïne, hoe gaat die aflopen? Het klimaat, hoe wordt die beïnvloed door fossiele brandstoffen? En hoe snel kunnen we overstappen op alternatieven? Elektrisch rijden lijkt een goede stap, maar dan moeten de laadpunten wel van schone (wind/zon) energie worden voorzien en niet door kolengestookte centrales. Allemaal vragen waar antwoorden op moeten komen, lang nadat ik er waarschijnlijk niet meer ben.
Hebben de eventuele kinderen van B. en haar generatie nog een leefbare wereld? De tijd (daar heb je hem weer) zal het leren.
Blijf gezond, dikke kus
Pap
SCHIJNBEWEGINGEN
Het opnieuw lezen van zijn brief doet me denken aan zo’n awkward ‘verkeersmoment’ met een andere voetganger, zoals laatst in ‘mijn’ AH. In deze overdekte markt, met een super smalle entree, moet ik bij binnenkomst linksaf slaan, terwijl de persoon die van de kassa naar buiten wil rechtdoor loopt. In theorie zouden we beiden rechts moeten aanhouden, vooral op het ‘kruispunt’, want als een van ons dat niet doet, ontstaat er een botsing. In de meeste gevallen gaat het goed, maar soms niet. Dan kom je in zo’n synchronische dans van schijnbewegingen terecht: je loopt recht op de ander af, maakt net voor de botsing allebei dezelfde beweging, corrigeert dat tegelijk, en eindigt in elkaars intieme zone. Het lijkt alsof The Matrix op zo’n moment even glitcht en in beide personen een perfect synchrone “Oh, sorry!” manifesteert als excuus voor het ongemak.
Zijn brief geeft precies zo’n gevoel van heen en weer geslingerd worden. Aan de ene kant lees ik zijn goede bedoelingen, de wens om dingen los te laten, maar tegelijkertijd zie ik hoe zijn denken blijft opbotsten tegen voetgangers uit het verleden en tegenliggers uit de toekomst. Voetgangers en tegenliggers die er in werkelijkheid niet zijn nu, niet eens een beetje.
Het helpt niet dat hij zoveel vraagtekens gebruikt in zijn schrijven. Maar kennelijk kan hij achter veel gebeurtenissen nog steeds geen punt zetten. Ze voelen als schijnbewegingen, deze vraagtekens zonder echt doel. In plaats van mij een directe vraag te stellen, zodat we het ergens over kunnen hebben, blijft hij rondcirkelen boven grote ongrijpbare thema’s: tijd, het verleden, de toekomst en de betekenis van alles wat hij heeft meegemaakt. Het lijkt alsof hij niet kan zien dat juist deze volharding in onzekerheid over de toekomst en twijfel over het verleden de oorzaak is van zijn worsteling.
“Als je één vraag goed begrijpt, zijn alle vragen beantwoord.”
NIET VASTPAKKEN
Ik ben het met hem eens dat het gezegde ‘tijd heelt alle wonden’ betrekkelijk is en eerder een tijdelijke geruststelling dan een waarachtige wijsheid. Mijn begrip van ‘tijd’, ‘wonden’ en ‘heling’ is anders, maar ik zie hoe ze zijn perspectief vormgeven. In mijn optiek heeft tijd niks te maken met wonden, anders dan dat ze ‘aandacht’ verdienen. Dat zou je kunnen zien of formuleren als pijn ‘de tijd’ geven, of ‘tijd’ met pijn doorbrengen, kortom: met de pijn zijn, zonder iets te willen veranderen, verbeteren of fixen. Dat is pijn loslaten.
Los laten… niet vastpakken.
Terugkijkend in mijn mailbox, zie ik dat het me ruim vijf dagen heeft gekost om te reageren op deze brief. In Whattsapp zie ik dat ik mijn vader op 10 september een appje heb gestuurd:
Hoi pap, ik ben nog bezig met mijn reply op jouw laatste mail. Ik meende er wat wetenschappelijk spul in te moeten verwerken… dus het begint eerder op een klein boekje te lijken 🙈 Nog even geduld dus. Zonnige groeten vanuit een warm Amsterdam! ☀”
Hij antwoordt:
Hi Renate dat vermoede ik al. Maak het niet te moeilijk, dat lijd alleen maar tot verwarring. Moet wel keesbaar blijven, haha. Geniet nog even van de warmte, straks moet de kachel weer aan. Nog een fijne zondag en blijf gezond xx pap
En kort daarna:
Leesbaar natuurlijk. Zit er vaker naast tegenwoordig?
Zoals eerder gezegd, heeft mijn vader leren lezen en schrijven in Zuid-Afrika. Dat excuus maakt van hem de enige van wie ik de talloze spelfouten en Freudiaanse versprekingen (en combinaties daarvan) met een glimlach kan verdragen. En gelukkig maar, want het is inderdaad allemaal al moeilijk en verwarrend genoeg.